Er zit muziek in Friuli
Naar een afgelegen bergdorp verhuizen doe je niet als je verslingerd bent aan cultuur. Theater, muziek, film: daarvoor moet je in de stad zijn. Of toch niet?
Ik zocht een plek in de natuur, waar je de stilte nog kan horen en waar de wandelpaden vertrekken voor mijn deur, en vond die hier, in Collina. Dat het anderhalf uur rijden is naar Udine, met zijn 100.000 inwoners de dichtstbijzijnde stad, neem ik er graag bij. Rust en ruimte en heldere sterrenhemels wegen zwaarder dan het gebrek aan cultuur. En ook met dat laatste blijkt het behoorlijk mee te vallen.
Afgelopen zomer stuitte ik op een folder van de concertreeks Carniarmonie – een samentrekking van Carnia (de bergachtige streek van Friuli waar ik woon) en armonie (melodieën). Van juli tot september organiseert Carniarmonie een reeks concerten op bijzondere locaties, verspreid over de regio, met klassieke muziek, jazz en hedendaagse kruisbestuivingen. De concerten zijn gratis en je hoeft niet te reserveren. Een vrije bijdrage wordt wel gewaardeerd. Ik zag talentvolle muzikanten aan het werk in een oude bioscoopzaal en in een Romaans kerkje op een heuvel met een prachtig uitzicht, en ik bezocht dorpjes waar ik anders waarschijnlijk nooit was gekomen. Bergen en muziek, het kan dus toch!
Ik ging ook op bezoek bij de Fratelli Leita, twee broers die sinds 2007 piano’s, klavecimbels en aanverwanten bouwen en restaureren in hun atelier in Prato Carnico. De kneepjes van het vak leerden ze bij Giovanni Canciani (1936-2018), een bekende componist en instrumentenbouwer uit de streek. Intussen verwierven ook zij naam en faam in Italië en daarbuiten met hun ambachtelijke instrumenten. In opdracht van de regio Friuli Venezia Giulia bouwden ze onlangs zelfs een klavecimbel voor de Italiaanse president, dat nu staat te pronken in het Quirinaalpaleis in Rome. Tijdens mijn bezoek luister ik geboeid terwijl een van de broers vertelt welke houtsoorten de mooiste klank opleveren en uitlegt wat het verschil is tussen een klavecimbel, een fortepiano en een piano. De Leita’s doen alles zelf en werken volledig op maat. Elk instrument is dus anders, maar sowieso doordrongen van een grote liefde voor het ambacht en voor muziek.
De leermeester van de broers Leita, Giovanni Canciani, restaureerde niet alleen instrumenten, maar verzamelde ze ook. Het resultaat van zijn ijver kan je bewonderen in het museum La Mozartina in Paularo: twee elegante herenhuizen met een indrukwekkende collectie antieke instrumenten, stuk voor stuk bespeelbaar en in goede staat. Het museum wordt beheerd door de vereniging Gli amici della Mozartina, die het muzikale erfgoed van de streek wil promoten, jonge muzikanten ondersteunt en regelmatig concerten en lezingen organiseert. Van november tot januari is er de jaarlijkse afspraak met de Concerti di San Martino. Op het programma staan (veelal gratis) concerten in de sfeervolle kapel van het museum in Paularo, maar ook op andere locaties in Carnia, zoals het Museo Carnico in Tolmezzo. Koude winteravonden klonken nog nooit zo warm.
Het mag duidelijk zijn: klassiek leeft in Friuli. Dat je hier het juiste hout vindt om instrumenten van topkwaliteit te bouwen, zit daar vast ook voor iets tussen. In de bossen van de Valcanale, bij Tarvisio, groeit er een bijzondere sparrensoort, die al eeuwenlang garant staat voor violen en cello’s met de mooiste klank. Wie de bomen graag van dichtbij ziet, kan de Forest Sound Track volgen: een wandelpad van 5,5 km dat je van het dorpje Valbruna rechtstreeks het muzikale woud binnen voert. Elk jaar in juni vindt op deze plaats Risonanze plaats, een festival op het snijvlak tussen natuur en cultuur. Dit jaar is het een extra feestelijke editie: Risonanze Festival bestaat tien jaar en viert zijn verjaardag met concerten uit alle windstreken, muzikale wandelingen, theater en workshops voor klein en groot. Had er iemand al plannen de week van 14 juni?
Meer weten?
Carniarmonie
Fratelli Leita
La Mozartina + Concerti di San Martino
Risonanze Festival